100
milyar yıldızın oluşturduğu sistem olan Saman Yolu'nun yakın komşuluğunda
30'u aşkın küçüklü büyüklü galaksi vardır. Bunlara, Yerel
Grup denir. Çekimsel olarak birbirine bağlı olan Yerel Grup üyeleri
arasında Küçük Macellan Bulutu, Büyük Macellan Bulutu ve Andromeda
gibi bildiğimiz galaksiler vardır. Büyük Macellan Bulutu bize 160
000 ışık yılı uzaklıkta ve en yakın Yerel Grup üyesidir. Messier
kataloğunda M33 olarak bilinen galaksi ise bilinen en uzak Yerel Grup
üyelerinden biridir. (Uzaklığı yaklaşık 2 400 000 ışık yılıdır.)
Büyük
ve Küçük Macellan Bulutları'nın düzensiz tür olduklarını söylemiştik.
Bunlar Saman Yolu'nun uydu galaksileri olarak bilinir. İleride göreceğimiz
gibi her şey, hareket hâlindedir. Yerel Grupta da galaksiler birbirine
göre hareket hâlindedir. Örneğin; Andromeda bize doğru 300 km/sn
lik hızla yaklaşmakta, Büyük Macellan Bulutu ve Küçük Macellan
Bulutu sırasıyla 300 km/sn ve 170 km/sn lik hızla bizden uzaklaşmaktadır.
Andromeda'nın ve bir kısım diğer Yerel Grup üyelerinin hareketleri
grup içinde yerel hareketlerdir. Bu nedenle evrenin genişlemesiyle
ilgili genel gözlemleri desteklemezler.
3,25
milyon ışık yılı uzaklıktan sonra, galaksi sayısında ani bir
düşüş görülmektedir. Bu uzaklıktan sonra mutlak anlamda olmasa
bile bir boşluk vardır. Daha sonra, Yerel Gruba benzer pek çok galaksi
kümeleri gözlenmektedir. Galaksi kümelerinin üye sayıları birbirinden
oldukça farklıdır. Bin ve daha fazla üyeli kümelerin varlığı
bilinmektedir. Örneğin; Yerel Kümeye en yakın olan Virgo galaksi
kümesi içinde binlerce galaksi vardır. Bu kümeler, içinde görüldükleri
takım yıldıza göre isimlendirilmişlerdir.
250
milyon ışık yılı uzaklık içinde birkaç galaksi kümesi vardır.
Bunlardan, bize en yakın olan Virgo kümesi yaklaşık 36 milyon ışık
yılı uzaklıkta ve 7 milyon ışık yılı çapındadır. Bu kümeler
içindeki galaksilerin biçimlerini açık bir şekilde görebiliriz,
çünkü bu uzaklık astronomi ölçülerinde fazla değildir (Şekil
5.17). Göreceli olarak yakın kabul edebileceğimiz bu kümelerin ötesinde,
üye sayısı bakımından daha zengin kümeler bulunmaktadır. Uzaklıktan
dolayı, bu kümelerdeki galaksilerin şekillerini seçemeyiz, onlar
leke gibi ya da yıldız gibi nokta şeklinde görünürler (Şekil 5.18).
Yerel
Grup'ta olduğu gibi diğer galaksi kümelerinde de galaksiler arasındaki
uzaklık çok çok büyüktür. Yıldızlararasındakine benzer, galaksiler
arasında da gaz ve toz parçacıkları bulunmaktadır. Ancak bu maddenin
yoğunluğu o kadar azdır ki, galaksilerarasındaki ortam Yer'de elde
edilebilecek boşluktan milyonlarca kez daha boşluktur. Böylece evrenin
önemli bir kısmının boş uzay olduğu söylenebilir, fakat evrenin
yapısını bu boşluk değil, galaksi veya galaksi kümelerinde bulunan
madde belirler.
Şekil 5.17: Leo
takım yıldızı içinde bir yakın galaksi kümesi.
Şekil 5.18: Corona
Borealis takım yıldızı içinde bir uzak galaksi kümesi
Galaksilerin
kümelenmelerinden, evrende çeşitli boyutlarda yapının var olduğu
anlaşılmaktadır. Bu yapının kökenini anlamak çağdaş kozmolojinin
en başta gelen sorunlarından birisidir. Bugün biliyoruz ki evrende
galaksi kümelerinden de büyük çapta yapılar vardır. Harvard Astrofizik
Merkezinin parlak galaksilerle ilgili yaptığı araştırma, galaksilerin
ve galaksi kümelerinin boyutlarından da büyük sistematik bir yapı
olduğunu göstermiştir. Söz konusu yapıda galaksiler bir sicim üzerine
dizilmiş gibi görünmekte ve dağılımlarında oldukça büyük boşluklar
göze çarpmaktadır (Şekil 5.19).
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder